In december staat traditiegetrouw het terugblikken centraal. Het is de maand van reflectie en verkiezingen: het woord van het jaar, het boek van het jaar, de film van het jaar, en natuurlijk de sportman en sportvrouw van het jaar. Het jaarlijkse podium om Nederlandse topprestaties te vieren en te eren. Bij mij rijst dan altijd de vraag: Waarom blijft biljarten, ondanks een rijke traditie en internationale successen, in Nederland zo hardnekkig onderbelicht?

Biljarten, een sport die Nederland al meer dan een eeuw internationale glorie brengt, blijft in eigen land onzichtbaar. Net als schaatsen en fietsen behoort biljarten tot de sporten die diepgeworteld zijn in onze cultuur. Nog niet zo lang geleden stond in elk café in Nederland wel een biljarttafel. De KNBB is opgericht in 1911 en vrijwel direct vanaf het begin, deden de Nederlandse biljarters internationaal mee om de prijzen. In de jaren zestig en zeventig trok biljarten miljoenen kijkers, met de legendarische fluisterstem van Ben de Graaf bij wedstrijden van Hans Vultink en Rini van Bracht. Geduchte tegenstanders voor iconen als Raymond Ceulemans en Ludo Dielis. Toen leek de toekomst van de sport rooskleurig. Maar wat ging er mis?

Waarom biljarten topsport is.

Wie denkt dat biljarten slechts een spel is, heeft het mis. In Nederland wordt biljarten vooral gezien als een sport voor senioren. De jeugdige overheersing in de Aziatische landen bewijst dat het een sport is voor alle generaties. Biljarten vraagt om fysieke controle, mentale kracht, finesse, strategisch inzicht en technische perfectie. Biljarten is net schaken, maar dan zonder de luxe van een lange denktijd.

Elke stoot is een spel van millimeters, elke wedstrijd een mentale uitputtingsslag. Wie denkt dat biljarten geen fysieke uitdaging is? Probeer maar eens urenlang foutloos en zeer geconcentreerd te spelen. Succes, en houd een aspirine bij de hand voor na afloop. Het vereist jarenlang trainen, goed biljarten is topsport van de bovenste plank, en dat bewijzen onze grootheden keer op keer.

De vergeten kampioen.

Kijk naar Niels Feijen, Nederlands grootste poolbiljarter, die met zijn wereldtitels en talloze Europese titels jarenlang de internationale poolscene domineert. Zijn prestaties onderstrepen dat Nederland in alle biljartdisciplines tot de absolute wereldtop behoort. Toch blijft ook hij onder de radar van de sportprijzen in ons eigen land. De Nederlandse sportvrouwen hebben internationaal naam gemaakt maar de uitzonderlijke prestaties van Therese Klompenhouwer worden vaak vergeten.

De ongekroonde koningin van het driebanden.

Therese Klompenhouwer de onbetwiste koningin van het damesbiljarten. Ze werd niet alleen vijf keer wereldkampioen en tien keer Europees kampioen, maar heerst in het damesbiljarten zoals niemand anders dat ooit heeft gedaan. Haar prestaties zijn ongekend, zo brak ze in oktober 2024 het record voor het hoogste moyenne bij het driebanden dames in één partij. Veertig caramboles in slechts elf beurten, goed voor een moyenne van 3,636. Stel je voor: alsof een voetballer tien keer achter elkaar een penalty in de kruising schiet. Haar prestaties zouden een inspiratiebron moeten zijn, zeker voor jonge vrouwen die twijfelen of biljarten ook iets voor hen is. Niet voor niets heeft zij internationaal de bijnaam The Queen gekregen. Haar dominantie in het damesbiljarten is groter en duurt langer dan die van Leontien van Moorsel in het wielrennen.

En als we het over dominantie hebben mogen we Dick Jaspers niet vergeten.

Dick Jaspers: een levende legende.

Dick Jaspers is op 59-jarige leeftijd nog altijd een van de allerbesten ter wereld. Zijn carrière is een meesterwerk van discipline en aanpassingsvermogen. Al sinds de jaren 80 domineert hij het internationale driebanden. Hij won vijf wereldtitels, talloze Europese kampioenschappen en blijft zichzelf keer op keer heruitvinden.

In 2023 bijvoorbeeld won hij niet alleen twee worldcupwedstrijden, hij ging voor de achtste keer met de worldcup Overall aan de haal. En verstevigde zo zijn status als de onbetwiste nummer één van de wereld. Zijn opponenten, uit alle windstreken van de aarde, spreken lovend over hem. Torbjörn Blomdahl, de Zweedse grootheid in het driebanden, zei ooit: “Spelen tegen Dick is altijd een uitdaging. Hij is ongelofelijk gefocust en heeft een geweldig vermogen om kalm te blijven onder druk. Hij is een fraaie tegenstander en een geweldig kampioen”. In het buitenland krijgt Dick meer lof toegezwaaid dan in het eigen kikkerland. Zo’n carrière verdient meer dan alleen een applaus; het verdient een monument en misschien een straatnaam in zijn geboortedorp.

Andere landen maken wel een carambole.

En wat blijkt? Ons kleine land heeft al jarenlang biljarters, die zich kunnen meten met de top van de wereld. Andere landen weten dat wél te waarderen. In België werd Raymond Ceulemans, Mister 100, in 1978 al uitgeroepen tot sportman van het jaar.

En in het Verenigd Koninkrijk won snookerspeler Steve Davis de prestigieuze verkiezing Sports Personality of the Year al in 1988. Zelfs Alex Higgins, het enfant terrible van de snookersport, pakte in 1982 de tweede plaats. Zijn levensstijl, een mix van sigaretten, drank en bravoure was legendarisch. Maar erkenning voor zijn sportieve prestaties kreeg hij wél. Stephan Hendry, The Maestro van het snooker, werd in Schotland twee keer (1989 en 1996) verkozen tot sportman van het jaar.

In Nederland blijft biljarten helaas ondergewaardeerd. Ondanks decennia van prestaties op wereldniveau is biljarten nooit verder gekomen dan een nominatie voor sportman of sportvrouw van het jaar. De jury ziet niet wat voor ons land vanzelfsprekend zou moeten zijn, alsof Mathieu van der Poel niet kan fietsen of Inge de Bruin haar zwemdiploma nog moet halen. Dit is een gemiste kans voor Nederland om de topbiljarters trots te eren. Ajax liet Johan Cruijff ook niet op de bank zitten.

Een oeuvreprijs voor Dick Jaspers.  

En als de jury van de sportverkiezingen het dan nog steeds niet ziet, geef Dick Jaspers dan de Fanny Blankers-Koen carrièreprijs. Want als je kijkt naar eerdere winnaars, springt één ding eruit: Jaspers’ carrière overspant een veel langere periode dan die van velen van hen. Zijn toewijding, talent en aanpassingsvermogen maken hem meer dan waardig. Zelfs de lange wielercarrières van Joop Zoetemelk en Henny Kuiper vallen in het niet, bij de ruim veertig jaar dat Dick Jaspers tot de wereldtop behoort. Ook zijn palmares is meer dan indrukwekkend over al die jaren heen, en kan de toets met eerdere winnaars makkelijk doorstaan.

Slotakkoord.

Hoeveel wereldtitels zijn er nog nodig om biljarten de plek te geven die het verdient? Dick Jaspers, Therese Klompenhouwer en Niels Feijen staan symbool voor een sport die op wereldniveau schittert, maar in Nederland wordt weggemoffeld in de coulissen. Het is tijd om dit onrecht recht te zetten.

Jury, geef biljarten de plek die het verdient, op het podium naast de gouden schaatsen en de glimmende wielrenbanden. U heeft de keu in handen. Laat biljarten niet langer de glanzende parel blijven die voor de zwijnen wordt geworpen. Raap die parel op, poets hem op en geef hem de plaats die hij verdient.